İstihkak davası icra hukukunda oldukça sık karşılaşılan bir dava türü olup kelime anlamı olarak “istihkak” üzerinde hak sahibi olunan şey anlamı taşımaktadır. Günümüz şartlarında icra iflas hukuku kapsamında hacizlerin büyük oranda artış göstermesi sonucunda istihkak davası ile ilgili sorular da çoğalmıştır. Kural olarak borçlunun borcu için borçludan başkasının malvarlığına dahil unsurlar haczedilememektedir. Ancak birtakım mallar bu kuralın istisnasını oluşturmaktadır ve bu malların haczi caizdir. Bu hâlde, bazen borçlu bazen de üçüncü kişi, mal üzerindeki bu haklarını ileri sürebilirler. Bu tür mallar, haciz yönünden çekişmeli mallardır. Çekişmeli malların haciz prosedüründen çıkartılması (kurtarılması) veya haciz prosedürüne dâhil edilmesi için açılan davaya istihkak davası denir.
İstihkak Davası Nedir
Çekişmeli olarak tabir edilen malların hacze dahil edildikten sonra bu kapsamdan çıkarılması için açılan davaya istihkak davası adı verilmektedir. Üçüncü kişi elinde bulunan mallar hakkındaki istihkak prosedürü üçüncü kişinin lehine sonuçlanırsa, o mal üzerindeki haciz kalkar. Hacizde istihkak davası konusu mülkiyet, rehin, irtifak ya da intifa hakkı iddiası veya kuvvetlendirilmiş kişisel hak iddiası olabilir. İflâs hukukunda, iflasa tabi hacizlerde görülecek istihkak davası konusunda ise mülkiyet hakkı öne sürülebilecek tek konuyu oluşturmaktadır. Malı elinde bulunduran kişinin önem arz ettiği istihkak davası sürecinde bu durum üçlü bir ayrıma tabi tutulmuştur. Bu ayrıma göre; malın borçlu elinde bulunması hali, malın borçlu ile birlikte üçüncü kişinin elinde bulunması hali ve malın üçüncü kişinin elinde bulunması hali mevcuttur.
Hacizli Malın Borçlunun (veya Borçlu ile Birlikte Üçüncü Kişinin) Elinde Bulunması
Borçlunun elinde bulunan bir mal haczedilirken ortaya atılacak çeşitli hak iddiaları icra müdürünce tutanağı geçirilmek zorundadır. Malının haczedildiğini öğrenen borçlu veya bu malı elinde bulunduran üçüncü kişi, ıttıla tarihinden başlamak üzere yedi gün içinde istihkak iddiasında bulunmalıdır. Aksi halde, aynı takip için bu iddia tekrar ileri sürülemez. Bu istihkak iddiası, takibin alacaklısına ve borçlusuna bildirilir:
Alacaklı veya borçlu, üç gün içinde bu istihkak iddiasına karşı itiraz etmemesi istihkak iddiasını kabul etmiş sayılmasına neden olacaktır. İstihkak iddiası mülkiyet iddiasına ilişkin ise haciz kaldırılarak malın üçüncü kişiye teslimi sağlanır. Bu iddianın rehin hakkına ilişkin olması durumunda ise, mal rehinli olarak haczedilmiş sayılır.
Alacaklı veya borçlu, süresi içerisinde itiraz ederse, icra müdürü, dosyayı icra mahkemesine gönderir. İcra mahkemesi, önce takibin devamı veya ertelenmesi hakkında kesin olacak bir karar verir ve bu karara karşı herhangi bir kanun yoluna gidilmesi mümkün değildir. Üçüncü kişi, ilgili karardan itibaren yedi gün içinde aynı icra mahkemesinde istihkak davası açar. Bu süre tefhim veya tebliğ ile başlamaktadır. Bu davanın açılmaması haktan vazgeçildiği anlamına gelmektedir.
Üçüncü kişiye istihkak talebinde bulunma imkânı verilmemişse, üçüncü kişi, haczi öğrendiği tarihten itibaren yedi gün içinde, haczedilmiş şey hakkında, hacizli mal satılıp bedeli alacaklıya ödeninceye kadar doğrudan istihkak davası da açabilir.
İstihkak davası, icra mahkemesinde görülür. Davacı haksız çıktığı takdirde alacaklının muhtemel zararına karşı üçüncü kişiden teminat alınması öngörülmüştür. Haciz yaptıran alacaklı, istihkak davasına karşılık dava olarak, tasarrufun iptali davası açtığı takdirde, bu dava da icra mahkemesinde görülür; ayrıca, özel dava şartı olarak, geçici veya kesin aciz belgesinin ibrazı zorunluluğu aranmaz. İstihkak davası ivedi işler arasındadır ve öncelikli olarak görülmektedir.
İstihkak davası ve ona karşılık dava olarak açılan tasarrufun iptali davasında, hâkim her türlü delili serbestçe takdir edebilir. İcra mahkemesi, davacı üçüncü kişiyi haksız bulursa, istihkak davasını reddeder, mal üzerindeki haciz kesinleşir ve takibin ertelenmesine karar verilmișse %20’den az olmamak üzere davacı aleyhine tazminata hükmolunur. İcra mahkemesi, davacı üçüncü kişiyi haklı bulursa davayı kabul eder, üçüncü kişinin iddia ettiği hak, mülkiyet hakkı ise haciz kalkar, mal üçüncü kişiye verilir. İtiraz eden alacaklı veya borçlu kötü niyetli ise bu kimseler aleyhine haczolunan malın değerinin %15’inden az olmamak üzere tazminata hükmedilir.
Hacizli Malın Üçüncü Kişinin Elinde Bulunması
Haczedilen eşya yahut malın borçlu dışında direkt olarak üçüncü bir kişi elinde bulunması durumunda belli hallerde bu malın haczi kabil değildir. Üçüncü kişinin malı elinde bulundurmayı kabulü halinde mal haczedilmeksizin bu kişide yediemin sıfatıyla bırakılır. Bu durumda mal haczedilir ancak üçüncü kişinin koruyuculuğuna bırakılır. İcra müdürünün bilgilendirmesi ile takip alacaklısına durum ile birlikte 7 gün içerisinde istihkak davası açması gerektiği belirtilir. Dava açılmaması halinde istihkaka ilişkin üçüncü kişi iddiası kabul edilmiş sayılır. Dava açılması durumunda ise dava sonuçlanıncaya dek bu malın ya da eşyanın satışına ilişkin bir işlem yapılamaz.
Alacaklının açtığı istihkak davası kaybedilirse, yani alacaklı haksız görülürse malın üzerine konulan haczin kaldırılması gerekmektedir. Ancak tam tersi durumda yani alacaklının iddiaları kabul görür ve alacaklı davayı kazanırsa o mal ya da eşyanın üçüncü kişi elinden alınarak satışı sağlanır. Bu satış için alacaklının talebi şarttır.
Hacizde İstihkak Davası Görevli Mahkeme
Hacizde istihkak davası çözümlenmesi bakımından kanun uyarınca belirlenmiş görevli mahkeme icra mahkemeleridir. Yetkili mahkeme deyiminden anlaşılması gereken davayı görmesi için görevlendirilmiş olan mahkemenin yer bakımın yetkili kılındığı mahkemedir. Bu bağlamda hacizde istihkak davası için yetkili mahkeme takip alacaklısının icra işlemlerini başlattığı yer icra mahkemeleri olacaktır. Örneğin Ankara İcra Dairelerinde yürütülen bir takibe ilişkin istihkak davası için yetkili mahkeme Ankara İcra Mahkemeleri olacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken, ilamsız icra takibinin yürütüldüğü merci icra daireleri iken, hacizde istihkak davası bu yer icra mahkemelerinde görüldüğü hususudur. Yine belirtmekte fayda vardır ki, istihkak iddiasına konu mal eğer taşınmaz bir mal ise, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na atıf yapılarak istihkak davasının açılması için yetkili icra mahkemesi taşınmazın bulunduğu yer icra mahkemesi olarak düzenlenmiştir.
Hacizde İstihkak Davası Açma Süresi
Çekişmeli malların ya da eşyaların haczinden itibaren yedi günlük bir süre içerisinde açılması gereken hacizde istihkak davası için öngörülmüş olan bu süre hak düşürücüdür. Hak düşürücü süre geçirildikten sonra açılacak istihkak davası usulden reddedilerek, esasına hiç girilmeden sonuçlandırılacaktır. Süresi içerisinde açılan istihkak davası ise basit yargılama usulüne tabi olarak, mümkün olan en kısa süre içerisinde görülerek karara bağlanacaktır. Sınırlı bir zaman dilimi içerisinde açılması gereken ve yine bu süre içerisinde açılmadığı takdirde malın haczedilip satılması nedeniyle büyük zararlara yol açabilecek olan istihkak davasında tedbirli hareket etmekte fayda bulunmaktadır. Haciz kararının elinize ulaşmasıyla birlikte başvuracağınız ve alanında bilgili icra avukatı ile yola çıkmanız bu süreleri kaçırmadan, doğru iddialarla haklılığınızın ispatında büyük rol oynayacaktır. Tekrar belirtmekte fayda vardır ki; hacizde istihkak davası malın haczine ilişkin bilgi sahibi olmanızdan itibaren işleyecek olan bir süreye tabidir. Bu süre başlangıcından itibaren yedi gün içinde sona ermektedir ve sürenin kaçırılması durumunda hak talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Alanında bilgi ve birikim sahibi icra avukatı ile çalışmanız hem bu süreler açısından hem de hak iddianız açısından size büyük fayda sağlayacaktır.
