İnsani ikamet izni nedir sorusuna verilebilecek en kısa cevap, bu iznin olağanüstü ikamet izinlerinden biri olduğudur. İnsani ikamet iznine ilişkin hükümler, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda 46. Ve 47. Maddeler ile düzenlenmiştir. İnsani ikamet iznine ilişkin bir diğer düzenleme de anılan kanunun uygulama tüzüğünün 44. Maddesinde yer almaktadır. İnsani ikamet izni ancak kanunda sınırlı sayılı durumlarda verilebilen bir izindir.
İnsani İkamet İzni Hangi Durumlarda Alınabilir?
İnsani ikamet izninin hangi durumlarda alınabileceği 6458 sayılı Kanunun 46. Maddesinde açıkça sıralanmıştır. Bu durumlar haricinde insani ikamet izni alınması mümkün değildir. Anılan maddeye göre insani ikamet izninin alınabileceği durumlar şunlardır:
- Çocuğun yüksek yararının söz konusu olduğu haller
- Yabancı hakkında sınır dışı edilme ya da Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı halde, yabancının Türkiye’den çıkışının yaptırılamadığı, ya da yabancının Türkiye’den ayrılmasının mümkün yahut makul görülmediği haller
- Yabancı hakkında sınır dışı etme kararı verilmesinin 6458 sayılı Kanunun 55. maddesi ile kısıtlandığı haller,
- 6458 sayılı Kanunun 53., 72., ve 77. Maddelerinde düzenlenen işlemler hakkında yargı kararına başvurulan haller
- İkamet izni başvurusu sahibi yabancının ilk iltica ülkesine yahut güvenli üçüncü bir ülkeye gönderilmesi ile ilgili işlemlerin devam ettiği hallerde bu işlemlerin devam süresi boyunca,
- Acil sebeplerden ötürü ya da ülke menfaatlerinin korunması ile kamu güvenliği ve düzeni açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel durumları nedeni ile diğer ikamet izinlerinden birini alma imkanı bulunmadığı hallerde,
- Diğer olağanüstü hallerde,
Yabancılara insani ikamet izni verilmesi mümkündür.
İnsani ikamet izni verilen haller temel olarak yabancıdan ülkeyi terk etmesinin talep edilmesinin etik olarak doğru olmadığı, ancak yabancının ülkede ikamet etmek için olağan ikamet izinleri için gerekli şartları taşımadığı durumlardır. Bu durumların değerlendirilmesi, kişiye özel olarak ikamet izni için başvurulan resmi kurumca yapılır. İnsani ikamet izninin reddedilmesi halinde kişi hakkında sınır dışı etme kararı verilecektir. Bu karara itiraz edilmesi mümkündür. Bu durumda yetkili mahkeme İdare Mahkemesi olacaktır. İtiraz aşamasının en doğru ve sağlıklı biçimde yürütülebilmesi için uzman bir avukat desteği alınması gereklidir.
İnsani İkamet İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?
İnsani ikamet izni başvurusu Valiliğe bağlı olan İl Göç İdaresine yapılır. Bu başvuru sırasında ikamet izni başvurusu için gerekli evraklar ile yabancının insani ikamet izni başvurusu için gereken şartları taşıdığına dair belgeler ile birlikte yapılır. Bu belgeler arasında kişinin kimliğini gösterir belgeler mutlaka yer almalıdır. Bunun yanı sıra kişinin hangi insani ikamet izni nedenine bağlı olarak insani ikamet izni başvurusu yaptığını gösterir belgeler gereklidir. Doğru belgelerin toplanabilmesi ve doğru insani ikamet izni nedeninin tespit edilebilmesi için bu alanda deneyimli bir avukatın yardımını almak son derece önemlidir.
Kişinin kanunda sayılan nedenlerden bir ya da birkaçını taşıması, insani ikamet izni başvurusu kabulü için yeterli değildir. Başvurunun kabul edilip edilmeyeceği tamamen idarenin inisiyatifindedir. İnsani ikamet izninin alınabilmesi ya da iptal edilebilmesi için, İçişleri Bakanlığı onayı gereklidir. Bunun için gereken inceleme Valilik tarafından yapılır. İncelemenin ardından gereken belgeler ve Valilik görüşü İç İşleri Bakanlığına iletilir, son değerlendirme İçişleri Bakanlığı tarafından yapılır. İnsani ikamet izni başvurusu hakkında değerlendirmenin doğrudan İl Göç İdaresi tarafından değil, İçişleri Bakanlığı tarafından yapılmasının nedeni bu ikamet izninin olağanüstü ikamet izinlerinden biri olmasıdır. Bu nedenle izin prosedürü diğer ikamet izni türlerinden biraz farklıdır.
İnsani İkamet İzni Kabul Edilen Kişinin Ne Yapması Gerekir?
İnsani ikamet izni kabul edilen yabancıların, adres sistemine kaydolması gereklidir. Bu kayıt işlemi en geç ikamet izninin kabulünün ardından 20 iş günü içerisinde gerçekleştirilmelidir. İnsani ikame izni süresi içerisinde ikametgah değişikliği olan yabancıların yeniden bildirim yapması gereklidir.
İnsani İkamet İzni Başvurusu Kabul Edilmezse Ne Olur?
İnsani ikamet izni başvurusu kabul edilmez ise, yabancıya ülkeden çıkış yapması için 15 gün süre verilir. Bu süre içerisinde ülkeden çıkış yapılmaz ise yabancı sınır dışı edilme, yani yaygın adı ile deport kararı ile karşı karşıya kalacaktır. İnsani ikamet izni başvurusunun reddine ya da sınır dışı kararına karşı bir avukat aracılığı ile itiraz edilmesi mümkündür. Hakkında sınır dışı edilme kararı çıkarılan yabancı, ülkeden zorla çıkarılabilecektir. Bu nedenle deport kararı aşamasına gelinmeden önce yasal sürecin başlatılmış olması, yabancıyı pek çok olumsuz durumdan koruyacaktır.
İnsani İkamet İzni İptal Edilebilir Mi?
Yabancının insani ikamet izni almak için dayanak olarak kullandığı durum ortadan kalkar ise, insani ikamet izni de iptal edilecektir. Bu duruma ilişkin inceleme Valilik tarafından resen yapılır, ancak iptal kararı için Bakanlık onayı gereklidir. İnsani ikamet izninin iptali kararına İdare Mahkemesinde açılacak dava ile itiraz edilmesi mümkündür. Bu işlem için bir avukat desteği alınması son derece önemlidir.
İnsani ikamet izni ile ülkede bulunan yabancı, bu süre içerisinde başka bir ikamet izni türüne ilişkin şartları sağlar ise, bu konuda başka türden ikamet izni başvurusunda bulunabilir. Yeni ikamet izni başvurusunun kabul edilmesi haline kişinin ikamet izni ve ikamet izni süresi değişecektir.
İnsani İkamet İzni Süresi Ne Kadardır?
Bir seferde verilecek en uzun insani ikamet izni süresi bir yıldır. Bu türden ikamet izni alınmasına neden olan şartların devamı halinde insani ikamet izni süresi uzayabilmektedir. Bu süre her defasında en fazla bir yıllık süre için yetkili merci kararı ile uzatılabilir. Ancak bir yıllık iznin verilmiş olması, insani ikamet izni süresi dolmadan iptal yapılamayacağı anlamına gelmez. İnsani ikamet izni başvurusu için dayanak oluşturan nedenlerin ortadan kalkması halinde, resen yapılacak Valilik incelemesi ile her zaman insani ikamet izninin iptali mümkündür.
İnsani ikamet izni süresinin uzatılabilmesi için Valiliğe bağlı İl Göç İdaresine talepte bulunulması gereklidir. İnsani ikamet izni süresi uzatılması için yapılacak taleplerin, önceki izninin sona ermesinden 60 gün öncesi ile iznin sonra ermesi arasındaki sürede gerçekleştirilmesi gereklidir. Uzatma başvurusu için, ilk insani ikamet izni başvurusu sırasında kullanılan belgelere benzer belgeler gereklidir. Kişinin niçin hala insani ikamet iznine ihtiyaç duyduğunu gösterir belgelerin sunulması gereklidir.
İkamet izninin uzatmak için başvuruda bulunan kişiye başvurusu değerlendirilirken ülkede bulunmasını sağlayacak, harca bağlı olmayan bir belge teslim edilir. Başvuru sonuçlanıncaya dek, kişi bu belge ile Türkiye’deki ikametine devam edebilir.
İkamet izni başvurusu kabul edildiği takdirde uzatma süresi, önceki başvurunun bittiği günden itibaren başlayacaktır. Bu nedenle başvurunun önceki ikamet izni süresi içinde erken bir tarihte yapılmasının bir sakıncası yoktur.
İnsani ikamet izninin iptali ya da uzatılmamasına ilişkin verilen kararlar yabancının kedisine, yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Eğer yabancının kendisine ya da yasal temsilcisine böyle bir tebliğ yapılmış ise, bu karar itiraz etmek için en kısa sürede avukat ile iletişime geçilmesi faydalı olacaktır.
