Geçit Hakkı

Geçit hakkı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun Geçit Hakları başlıklı 747 ve 748. Maddelerinde düzenleme alanı bulmuştur

Geçit Hakkı Nedir?

Geçit hakkı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun Geçit Hakları ana başlığı altında zorunlu geçit ve diğer geçit hakları alt başlıkları altında 747 ve 748. maddelerde açıklanmıştır.

Zorunlu Geçit başlıklı 747. madde uyarınca taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından talep edebilecektir. Bu hak ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılacaktır, zorunlu geçit hakkı verilirken iki tarafın da menfaati gözetilecektir.

Geçit hakkı yenilik doğuran bir hak olarak ihtiyaç sahibine irtifak hakkı kurulmasını isteme hakkı sağlamaktadır. Bu hak geçit ihtiyacı bulunan taşınmazın mülkiyetine bağlı olacaktır. Hak sahibi malikin geçit irtifakı talep etmesi durumunda yükümlü taşınmaz maliki geçit irtifakı kurmakla yükümlüdür.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun Diğer Geçit Hakları başlıklı 748. maddesinde ise zorunlu olmayan diğer geçit hakları belirtilmiştir. İlgili hüküm uyarınca taşınmaz malikinin taşınmazını işletme veya iyileştirme ya da taşınmazı üzerinde yapı yapma amacıyla komşu taşınmaza geçici olarak girme hakkı ile tarla yolu, hayvan sulama yolu, kış geçidi, tomruk kaydırma yolu ve oluğu ve bunlara benzer diğer geçitler özel konun hükümlerine tabi olacaktır. Özel kanun hükmü olmadığı takdirde yerel adet uygulanacaktır. Bu kapsamda doğrudan doğruya kanundan kaynaklanan geçit hakları tapu kütüğüne tescil edilmeksizin doğacaktır. Ancak bunlardan sürekli nitelikte olan geçit hakları beyanlar sütununda gösterilecektir.

Geçit Hakkı Şartları Nelerdir?

Geçit hakkı istenebilmesi için 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu uyarınca şu şartların gerçekleşmesi gerekmektedir:

  • Geçit hakkı isteyen taşınmaz malikinin genel yola çıkmak için yeterli bir geçidi bulunmamalıdır. Hiç geçit bulunmaması ya da mevcut geçidin ihtiyacı karşılayamaması buna örnek sayılacaktır.
  • Taşınmazların durumu ve maliklerin uğrayacakları zararlar göz önünde tutularak, geçit hakkının başka bir komşudan talep edilememesi gerekmektedir. Bu kapsamda bu hak ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen ve en az zarar görecek olan taşınmaz sahibine karşı kullanılacaktır.
  • Geçit isteyen kişi, geçit hakkı vermekle yükümlü olan taşınmaz malikine fedakarlığı karşılığında tam bir denkleştirme bedeli ödemelidir.

Bu şartların gerçekleşmesiyle birlikte kendisinden geçit talep edilen taşınmazın maliki bu hakkın kullanılması üzerine doğan borcunu rızası ile ifa etmek isterse hazırlanacak resmi senette geçidin yeri ve denkleştirme bedelinin miktarı belirtilmelidir. Malik burada ayrıca irtifakın tescilini talep etmelidir. Bu talep sonucunda tapu siciline yapılacak tescil ile geçit irtifakı doğacaktır. Bu kapsamda hem geçit irtifakını sağlayacak taşınmaz sayfasına hem de geçit irtifakı verilecek taşınmaz sayfalarına geçit hakkı için kayıt yapılacaktır.

Geçit Hakkı Davası

Geçit hakkı talebinde bulunacak olan taşınmaz maliki geçit irtifakı borcunu yerine getirmekten kaçınan taşınmaz yükümlüsüne karşı dava açabilecektir. Geçit irtifakı talep eden taşınmaz sahibi burada irtifak hakkının mahkemece kurulabilmesi için dava ikame edebilecektir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 780. maddesinde de bu husus açıklanmıştır. İlgili hüküm uyarınca irtifak hakkının kurulabilmesi için tapu kütüğüne tescil şarttır. Ayrıca irtifak hakkının kazanılmasında ve tescilinde aksi öngörülmüş olmadıkça taşınmaz mülkiyetine ilişkin hükümler uygulanacaktır. Bu yollama kapsamında geçit hakkı sahibi 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 716. maddesi uyarınca geçit hakkının kendisine verilmesi adına dava açacak ve geçit hakkının tanınmasını mahkemeden talep edecektir. Bu madde uyarınca kararının kesinleşmesiyle geçit irtifakı kurulmuş olacaktır. Böylelikle ilgili taşınmaz sahibi, geçit hakkı sahibi olacaktır.

Bir geçit irtifakını mahkeme kararına dayanarak kazanacak olan geçit hakkı sahibi kişi geçit irtifakına ilişkin tescili tapuda doğrudan doğruya yaptırabilecektir.

Geçit Hakkı Davası Nasıl Açılır?

Geçit hakkına ilişkin olarak dava açılabilmesi için birtakım şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu şartlardan ilki geçit hakkı kurulacak taşınmazın tapuya kayıtlı ve özel mülkiyete tabi olmasıdır.

Uygulamada tapusuz taşınmazı malik olarak kullanan kişinin dava açması veya aleyhine geçit irtifakı tesis edilecek taşınmazın tapusuz olması halinde dava hemen reddedilmeyip davacıya gerekirse tapusuz taşınmazının tapulu hale getirilmesi için yetki ve süre verilmektedir.

Davanın açılmasına ilişkin ikinci şart ise geçit yapılmasına ilişkin ihtiyaçtır. Geçit hakkı verilebilmesi için yukarıda da belirtildiği üzere geçit ihtiyacı duyan taşınmazın ya genel yola hiç bağlantısı olmamalı ya da yeteri kadar bağlantısı bulunmamalıdır. Bir aracın geçemeyeceği kadar küçük bir patika yolunun olması hali dahi ihtiyaca işaret edebilmektedir.

Davanın açılmasına ilişkin üçüncü şart ise geçit verilecek taşınmaz malikinin bu zorunluluğa katlanması karşısında mahkemenin belirleyeceği miktarın ödenmesidir. Zorunlu geçide ilişkin bedel mahkemece yapılacak keşif ve teknik bilirkişilerin raporları ile belirlenecektir. Tespit edilecek geçit hakkına ilişkin bedel mahkemenin belirlediği süre içinde mahkeme veznesine veya başkaca belirlenen bir yere depo edilmelidir.

Yukarıda sayılanlara ek olarak kurulacak geçidin en az zarar verecek şekilde kurulması, genel yola ulaşacak şekilde kesintisiz yapılması; aleyhine yapılacak taşınmazın kullanım şeklinin ve taşınmazın bütünlüğünün bozulmasının engellenmesi gerekmektedir.

Ayrıca geçit yapılacak taşınmazın Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu kapsamında olup olmadığı da dikkate alınmalı ve Kültür ve Tabiat Varlıkları Kurulu’na geçit izni verilmesinin bir sorun teşkil edip etmediği sorulmalıdır.

Geçit Hakkı Davası Tarafları

Geçit hakkına ilişkin olarak açılacak davada taraflar davacı ve davalı olacaktır. Geçit irtifakının kurulmasında davacı lehine geçit verilmesini isteyen taşınmazın tapu kaydındaki sahibidir. Taşınmazın sahibi gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilecektir. Davalı ise aleyhine geçit irtifakı tesis edilecek taşınmaz veya taşınmazların tapuda gösterilen sahipleridir. Taşınmazın paylı veya elbirliği mülkiyetine tabi olması durumunda tüm malikler davada yer almalıdır.

Dava açıldıktan sonra taşınmaz veya taşınmazların satılması, bağışlanması sebepleriyle el değiştirmesi halinde dava yeni taşınmaz sahiplerine yöneltilerek devam etmelidir. Ayrıca aleyhine geçit hakkı tesis edilecek taşınmazın üzerinde başkaca ayni hak sahipleri varsa bu kişiler de davaya dahil edilmelidir.

Geçit İrtifakı Davası Yetkili ve Görevli Mahkeme

Geçit hakkına ilişkin olarak açılacak davada yetkili ve görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 2. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili hüküm uyarınca malvarlığına ilişkin davalarda dava konusunun değerine ve miktarına bakılmaksızın; şahıs varlığına ilişkin davalarda ise aksine bir düzenleme olmadıkça asliye hukuk mahkemeleri görevli olacaktır. Zorunlu geçit ve buna ilişkin geçit irtifakının kurulmasının sağlanmasında tam bir bedel karşılığında geçit verilmesi talep edilebileceğinden konusu malvarlığı olacak ve bu davalarda asliye hukuk mahkemesinde dava ikame edilecektir.

Geçit irtifakının kurulmasında yetkili mahkeme ise 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun taşınmaz aynından doğan davalarda yetki başlıklı 12. maddesi uyarınca geçit irtifakı hakkı kurulan taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi olacaktır. Yukarıda belirtilenlerden hareketle geçit irtifakı verilmesini isteyen kişi taşınmazın bulunduğu yer asliye mahkemesinden geçit irtifakı kurulması talepli dava açabilecektir.

Geçit hakkı ve buna ilişkin tescil ve dava süreçleri taşınmazına geçit hakkı tesis edilmesini isteyecek kişiler açısından büyük öneme sahiptir. Geçit irtifakının kurulması süreçlerinde hak kaybına engel olmak adına alanında uzman ve tecrübeli avukatlarla çalışılmalıdır. Otluoğlu Hukuk olarak sizlere Geçit Hakkı konusunda uzman ve tecrübeli avukat kadromuzla hukuki danışmanlık hizmeti sağlamaktayız. Ayrıntılı bilgi için İletişim kısmında yer alan destek hattımız ve e-posta adresimiz aracılığıyla tarafımızla iletişime geçebilirsiniz. İletişim adreslerimizi kullanarak randevu almak istediğiniz konuyu tarafımıza ilettiğiniz takdirde ön bilgilendirme alabilir ve randevu tarihinizi belirleyebilirsiniz.

Oretra