Ecrimisil (Haksız İşgal Tazminatı)
Ecrimisil, kötü niyetli zilyedin taşınmazdan bizzat yararlanması karşılığında ödemesi gereken yararlanma bedeli olarak tanımlanmaktadır.
Ecrimisil Nedir?
Bir malın zilyetliğinin tamamen ele geçirilerek malın elde tutulması ve malın ele geçirilmesinin hukuka uygun bir nedene (sözleşme, tasarruf, tescil vb.) dayanmaması halinde haksız işgal söz konusu olacaktır.
Ecrimisil diğer bir adıyla haksız işgal tazminatı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 995. maddesinde ve diğer maddelerinde düzenleme alanı bulmuştur. İlgili hüküm uyarınca iyi niyetli olmayan zilyet, geri vermekle yükümlü olduğu şeyi haksız alıkoymuş olması yüzünden hak sahibine verdiği zararlar ve elde ettiği veya elde etmeyi ihmal ettiği ürünler karşılığında tazminat etmek zorundadır.
Yargıtay’a[1] göre ecrimisil talep edilebilmesi için, hak sahibinin zilyetliğinde olan şeyin haksız ve kötü niyetli olan zilyedin işgali ve söz konusu işgalden dolayı bir zararın meydana gelmesi gerekmektedir.
Haksız işgal gerçekleştirilirken hak sahibinin başta hiç rızası olmayacağı gibi haksız işgalden haber olmaması da mümkündür. Ancak malın kullanılmasına rıza verildiği takdirde rızanın son bulması ya da rızanın hak sahibi tarafından geri alınmış da olabilecektir, bu haller de haksız işgal olarak değerlendirilecektir. Haksız bir biçimde işgalde bulunan kişinin kusuru aranmayacaktır.
Ecrimisil (haksız işgal tazminatı) talep edilebilmesi için ilk olarak haksız bir işgal var olmalı ve bu haksız işgalde zilyet tarafından haksız bir kullanım gerçekleştirilmelidir. İkinci olarak haksız zilyedin bu tazminat kaleminden sorumlu tutulabilmesi için kötü niyetli olması gerekmektedir. Kötü niyetli olmaktan kasıt, zilyetliğin kendisinde bulunmasının haksız olduğunu bilmek ya da gereken özen gösterilse bilebilecek durumda olmaktır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 993. maddesinde iyi niyetli zilyede dair sonuçlar da gösterilmiştir. İlgili hüküm uyarınca iyi niyetle zilyet, bulunduğu şeyi karineyle mevcut hakkına uygun şekilde kullanan veya ondan yararlanan zilyet o şeyi geri vermekle yükümlü olduğu kimseye karşı bu yüzden herhangi bir tazminat ödemek zorunda olmayacaktır. Ayrıca iyi niyetli zilyet, şeyin kaybedilmesinden yok olmasından veya hasara uğramasında da sorumlu değildir.
Yukarıda sayılan şartlara ek olarak kötü niyetli haksız zilyedin haksız işgali sonucu zarar oluşmasa da haksız işgalin tespiti sonucunda tazminat ödenmesine karar verilebilecektir. Tazminat kalemi içerisine şunlar dahil edilmektedir:
- Kötü niyetli zilyedin malı kullanması sırasında zarar vermişse buradan doğan zarar.
- Karşı tarafın malı kullanamamasından doğan zarar
- Kötü niyetli zilyedin malı elden çıkarması halinde malın bedeli.
- Maldan elde ettiği ürünler varsa ürünlerin verilmesi, bunların semerelerinin olması halinde semereleri
- Maldan elde etmeyi ihmal ettiği ürün olması halinde bu ürünlere ilişkin bedel.
Paylı Mülkiyet veya Başkasına Ait Malin Kullanılması Sonucunda Ecrimisil
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun Yararlanma, Kullanma ve Koruma başlıklı 693. maddesinde paydaşlardan her birinin diğerlerinin hakları ile bağdaştığı ölçüde paylı maldan yararlanabileceği ve onu kullanabileceği açıklanmıştır. Ancak bir paydaşın diğer paydaş ya da paydaşların haklarını kullanmasına engel olacak şekilde taşınmazı kullanması halinde paylı mülkiyet sahibi olan paydaşlardan her biri diğer paydaş aleyhine haksız işgalin önlenmesi için dava açabilecektir.
Paylı mülkiyette paydaşların birbirinden ecrimisil talebinde bulunabilmesi için birbirlerini dava konusu taşınmazdan yararlanmaktan menetmiş olmaları gerekmektedir. Paydaşların biri veya birkaçının diğer paydaşların haklarına zarar verecek ölçüde kullanımları sonucunda diğer paydaşlar haksız işgal tazminatı talep etme hakkına sahip olacaktır. İntifadan men diğer bir deyişle taşınmazdan yararlanmaktan men, haksız işgal tazminatı talep edilmeden önce bildirilmelidir. İntifadan menedildikten ve bu bildirim karşı tarafta yer alacak paydaşa ulaştıktan sonra haksız işgal tazminatı talebinde bulunulabilecektir.
Paylı mülkiyete tabi bir malın üçüncü kişilerce kullanılması halinde ise paydaşların her biri payları oranında haksız işgal tazminatı talebinde bulunma hakkına sahiptir. Tüm paylı mülkiyet hakkı sahipleri birlikte dava açabileceği gibi payları oranında ayrı ayrı da dava açarak haksız işgal tazminatı talebinde bulunabilecektir.
Devlet Malının Kullanılması Sonucunda Haksız İşgal Tazminatı
Ecrimisil, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 74. maddesinde ve buna ilişkin yönetmelikte açıklanmıştır. İlgili hüküm uyarınca ecrimisil, hazine taşınmazının idarenin izni dışında gerçek veya tüzel kişilerce işgal veya tasarruf edilmesi sebebiyle idarenin bir zarara uğrayıp uğramadığına veya işgalcinin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın idare tarafından talep edilen tazminattır.
Hazinenin yanısıra devlet de hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazların işgali için haksız işgal tazminatı talep edebilecektir.
Devlet malının kullanılması sonucunda haksız işgal tazminatı istenmesinde ayrıca bir intifadan men şartı gerekmemektedir. Devlet zarara uğramasa dahi ispat zorunluluğu olmaksızın dava tarihinden itibaren geriye dönük olarak beş yıllık haksız işgal tazminatı talep edebilecektir.
Devlet ecrimisil alacakları için 6183 sayılı Kanun uyarınca tahsilata gidecektir. Bunun için mahkemeden karar verilmesine gerek yoktur. Bu kapsamda gönderilecek ihbarnameye karşı dava açılmaz ya da açılan dava reddedildiği takdirde ödeme emri düzenlenecek ve bu ödeme emrine on beş gün içinde idare mahkemesinde dava açılabilecektir.
Ecrimisil Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Ecrimisil sürecinde dikkat edilmesi gerekenlerden ilki bu davanın kim veya kimler tarafından açılacağıdır. Kural olarak bu dava taşınır veya taşınmaz mali üzerinde hak sahibi olan kişi tarafından haksız işgalde bulunan herkese karşı açılabilecektir. Mülkiyet hakkının yanısıra hak sahipliği içerisine sınırlı aynı haklara benzer şekilde zilyetlik sağlayan haklar da dahil edilebilecektir. Bu yönden dava hem mülkiyet hakkı sahibi hem de zilyet tarafından ikame edilebilecektir.
Yukarıda da belirtildiği üzere taşınmazda pay sahipliği olan paylı mülkiyet sahiplerinden her biri de bu davayı ikame edebilecektir. Yine elbirliği mülkiyetiyle sahip olunan taşınmazda herhangi bir paydaş tarafından diğer paydaşa ya da üçüncü kişilere haksız işgal tazminatında bulunulabilecektir.
Ecrimisil davasında dikkat edilmesi gereken bir diğer husus zamanaşımıdır. Bu davada haksız işgal tazminatına yönelik talepler dava tarihinden itibaren geriye dönük beş yıllık süre için ileri sürülebilecektir. Ancak burada unutulmamalıdır ki davalı tarafından beş yıllık zamanaşımı açıkça cevap dilekçesinde gösterilmelidir.
Ecrimisilde Görevli ve Yetkili Mahkeme
Ecrimisil talebi için görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 2. maddesinde açıklanmıştır. İlgili hüküm uyarınca dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesi olacaktır. Haksız işgal tazminatı malvarlığı haklarına ilişkin olduğundan asliye hukuk mahkemesi görevli sayılacaktır.
Yetkili mahkemenin belirlenmesi, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 12. maddesinde açıklanmıştır. İlgili hüküm uyarınca taşınmaz üzerindeki ayni hakka ilişkin veya ayni hak sahipliğinde değişikliğe yol açabilecek davalar ile taşınmaz zilyetliğine yahut alıkoyma hakkına ilişkin davalarda taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir.
Haksız işgalin önlenmesi davası birlikte tazminat ya da ecrimisil taleplerinde taşınmazlara ilişkin olarak kesin yetki kuralı olan taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesi yetkili olacaktır. Ancak yalnızca ecrimisil talepli bir davanın açılması halinde dava taşınmazın aynına ilişkin olmayacağından 12. Maddede yer alan kesin yetki kuralı uygulanmayacaktır. Burada genel yetki kuralı olan davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkili olacaktır.
Ecrimisile ilişkin dava süreçleri talep sahibi kişiler açısından büyük öneme sahiptir. Dava süreçlerinde hak kaybına engel olmak adına alanında uzman ve tecrübeli avukatlarla çalışılmalıdır. Otluoğlu Hukuk olarak sizlere Ecrimisil konusunda uzman ve tecrübeli avukat kadromuzla hukuki danışmanlık hizmeti sağlamaktayız. Ayrıntılı bilgi için İletişim kısmında yer alan destek hattımız ve e-posta adresimiz aracılığıyla tarafımızla iletişime geçebilirsiniz. İletişim adreslerimizi kullanarak randevu almak istediğiniz konuyu tarafımıza ilettiğiniz takdirde ön bilgilendirme alabilir ve randevu tarihinizi belirleyebilirsiniz.