Araç değer kaybı motorlu aracın kaza önceki hasarsız piyasa rayicinde aldığı değer ile kaza sonrası onarımda piyasa rayiç değeri arasındaki farktır.
Araç Değer Kaybı
Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle ve araç sayılarının artmasıyla beraber trafik kazaları sayısı da artış göstermiştir. Trafik kazalarının gerçekleşmesi maddi ve manevi kayıpları da beraberinde getirmektedir. Trafik kazasına karışmış olan araç teknik açıdan eksiksiz onarılsa, hasara uğramış parçalar orijinal parçalarla değiştirilse bile fabrikasyon özelliklerine kavuşamamakta ve gizli kusurları bulunmaktadır. Bu sebeple araç değeri ikinci el değerinde kazasız araç değerinden daha düşük değerlendirilmektedir. Bu durum araç değer kaybı olarak açıklanmaktadır.
Araç değer kaybı trafik kazası sonucu hasarlar ve bu hasarların onarımı, bakımı ve tadilatının gerçekleştirilmesiyle ortaya çıkmaktadır. Aracın kaza sonrası ekonomik değerinde gözle görülür bir düşüş gerçekleşmektedir. Aracın kaza gerçekleştirmesi sonucunda ikinci el alıcıların bu durumla ilgili bilgilendirmesi sağlanması adına kaza Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi’ne ve tramer kayıtlarına işlenmektedir.
Değer Kaybı Başvurusu
Araç değer kaybı talebinde bulunabilmek için ilgili mevzuatta birtakım şartlar sıralanmıştır. Bunlar;
- Karşı tarafın kusurunun tam olması veyahut başvuruda bulunacak kişinin kusursuz veya bu kişiden daha az kusurlu bir halde olması
- Kazanın üzerinden 2 yıldan uzun bir süre geçmemiş olması
- Aracın başka bir trafik kazasına karışmaktan dolayı ileri gelen hasarı ile değer kaybı talep edilecek olan hasarın aynı bölgede olmaması
Yukarıda sayılan şartların yanısıra durumdan dolayı mağdur kişilerin kaza tespit tutanağı, hasar tespit tutanağı, kaza sonrası kaza detaylarını ve hasara uğramış parçaları detaylı biçimde gösteren fotoğrafları, aracın kazadan sonra incelendiği ekspertiz raporu, araç ruhsatı, aracın tamir edildiği servisten alınan belge ve faturalar gibi dokümanları da sunması değer kaybı başvurusunun gerçekleştirilmesi için gerekecektir.
Araç sahibinin araçta yer alan değer kaybına ilişkin zararı kazaya sebep olan taraftan veya o tarafın yaptırmış olduğu zorunlu trafik sigortasından karşılanacaktır. Değer kaybına yol açacak herhangi bir hasarın yaşanması halinde karşı tarafın Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (KMAZMS) poliçesi düzenleyen sigorta şirketinden talep edilebilecektir. Sigorta şirketinin on beş gün içinde kendisine yapılmış olan başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya kendisinde beklenen talepleri karşılamaması halinde zarara uğrayan kişi görevli ve yetkili mahkemede dava açabilecek veya Sigorta Tahkim Kurumu’na başvuruda bulunabilecektir.
Değer kaybı başvurusunda bulunabilmek için aracında değer kaybı yaşanan kişinin kusurunun yüzde yüz olmaması gerekmektedir, bu hususu doğrulatmak için kazanın meydana gelmesinde kusursuzluğunun ispatı ve hasara uğramış parçaların tamiri amacıyla ekspertiz raporu almalıdır. Bu raporun alınmasıyla araçta değer kaybına sebep olmuş tarafa haricen dava açılabilecek veyahut bu zararın karşılanması için Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurulabilecektir. Sigorta Tahkim Komisyonu alternatif uyuşmazlık çözüm makamı olarak yargılama yapmaktadır. Yargılamalar Sigorta Tahkim Komisyonu özelinde daha hızlı ve ekonomik biçimde karara bağlanmaktadır. Mahkemelerde yapılacak yargılamanın uzunluğu ve iş yükü sebebiyle Sigorta Tahkim Komisyonu’nun seçilmesi uyuşmazlıkların çözüm hızını arttıracaktır. Sigorta Tahkim Komisyonu ortalama 6 ay içerisinde değer kaybı vb. benzere alacaklara ilişkin sonuca ulaşmaktadır. Burada başvuru yalnızca karşı tarafın aracının zorunlu mali mesuliyet sorumluluk sigorta poliçesini düzenleyen sigorta şirketi aleyhine yapılabilecektir. Aracın maliki, kullanan şoför vb. diğer kişilere karşı Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yapılamayacaktır.
Araçta değer kaybına ilişkin bulunulacak taleplerde kusursuz veya daha az kusurlu tarafın açacağı davada araçta hasara uğramış parçalar daha önceden başka bir kaza sebebiyle hasar görmemiş olmalıdır, gerçekleşen kazadan önce aynı bölgeler için hasar kaydı bulunan araçlar tazminat talebinde bulunamayacaktır.
Değer kaybına dair gerçekleştirilecek başvuru sonucu tazminat alınabilmesi için en az iki aracın içinde bulunduğu bir trafik kazasının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Tek bir aracın bir yere çarpması gibi durumlarda değer kaybına ilişkin tazminat talebinde bulunulamayacaktır.
Aracı değer kaybına uğramış kişinin Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuruda bulunabilmesi için birtakım şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bunlar;
- Aracın değer kaybı için ilgili sigorta şirketine başvuru yapılsa dahi başvurunun sonuçlandırılmamış veya araç yönünden yetersiz bir sonuca bağlanmış olmalıdır.
- Sorunun on beş gün içerisinde çözüme kavuşturulamamış olması gerekir.
Şikayetçi araç değer kaybı olan kişi sigorta şirketine beyanda bulunduktan ve yukarıdaki şartlar gerçekleştikten sonra Sigorta Tahkim Kurulu’na yazılı bir biçimde başvuruda bulunabilecektir.
Araç Değer Kaybı Tazminat
Araç değer kaybı gerçekleştikten sonra kayba dair tazminatın hesaplanmasında dikkate alınması gereken birtakım ölçütler bulunmaktadır.[1] Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin kararında da yer aldığı üzere araç değer kaybının belirlenmesi hususunda kullanılacak ölçütler belirtilmiştir. Buna göre değer kaybının belirlenmesi hususunda esas alınan, aracın kaza tarihindeki hasar görmemiş 2. el piyasa değeri ile kazadan sonra onarılmış haldeki 2. el piyasa değeri arasındaki fark kriterine uyularak değerlendirme yapılmasıdır. Araçta meydana gelen değer kaybının; aracın serbest piyasa koşullarına göre kaza tarihi itibariyle hasarsız haldeki ikinci el rayiç değeri ile aracın yaşı, özellikleri, hasar miktarı ve hasarlı kısımların özelliği ve daha önce karışmış olduğu kazada dikkate alınarak kazadan sonraki onarılmış halinin rayiç değeri tespit edilip bu iki miktar arasındaki azalmaya (farka) göre hesaplanması gerekir.
Aracın geçmişte almış olduğu hasarlar, marka ve modeli, trafiğe çıkış tarihi, üretim yılı ve kullanılan kilometresi değer kaybını belirleyecek en önemli etmenlerdendir. Eğer araçta herhangi bir değer kaybına yol açmayacak silecek, far, lastik gibi aksamlar zarar görüyorsa bunlar değer kaybı hesabına dahil edilmeyecektir. Yine küçük tamiratlar ile giderilebilecek kaporta, tampon, parça, cam, radyo, hava yastığı, jant, döşemeler gibi aksamlar da bu kapsam içerisinde sayılmayacaktır.
Değer kaybına ilişkin tazminat hesaplanırken 4 Aralık 2021 tarihinde ve 31679 sayılı olarak Resmî Gazete’de yayınlamış, “Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Genel Şartlar” ekinde yer alan “Değer Kaybı Tazminatı Hesaplaması” ölçütleri[2] dikkate alınacaktır. Bu uyuşmazlıklar özelinde mahkemeler veya komisyon tarafından sigorta eksperleri belirleyecektir. Bu tazminat kalemini görevli sigorta eksperleri bir değer kaybı raporu hesaplayarak belirleyecektir. Sigorta eksperi araç gruplarına, piyasa değeri ile rayiç değer katsayısına, kilometre ve kullanılmışlık düzeyi katsayısına, araç koduna bakarak parça adı ve parça değişim katsayısı ile onarım katsayısını hesaplayarak değer kaybına ilişkin raporu oluşturacaktır.
Sigorta eksperleri tarafından rapor oluşturulduktan sonra davanın ikame edildiği mahkeme (Sigorta şirketlerine karşı açılan değer kaybı davalarında ticari dava olması hasebiyle Asliye Ticaret Mahkemeleri görevli sayılacaktır.) veya Sigorta Tahkim Komisyonu bu rapor baz alınarak değer kaybı konusunda karar verecektir.
Yukarıda hukuki açıdan önem ihtiva eden araç değer kaybı konusu genel bir çerçeveyle açıklanmıştır. Araç değer kaybı ile bu değer kaybının tazmini hususu oldukça önemli ve hukuki danışmanlık alınması gereken başlıca konulardan biridir. Daha fazla bilgi ve danışmanlık için hukuk büromuzla iletişime geçebilirsiniz.
[1] Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin 15.11.2017 gün 2016/19642 E. 2017/10599 K. sayılı ilamı https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/
[2] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211204-7-1.pdf
